Музейлер ұлттың тарихи және мәдени мұрасын сақтауда маңызды рөл атқарады. Әсіресе, саяси музейлер өткенмен байланысты нығайтып қана қоймай, келушілердің ұлттық бірегейлігін қалыптастыруға және мақтаныш сезімін оятуға ықпал етеді. Олар – тарихтың айнасы, онда өткеннің ізі көрініп, бүгінгі күн қалыптасып, болашақтың негізі қаланады. Сапалы қызмет көрсету келушілердің жалпы әсеріне тікелей ықпал ететін және олардың музейге деген адалдығын, қанағаттану деңгейін арттырып, оны басқаларға ұсыну ықтималдығын күшейтетін маңызды фактор болып табылады. Ізетті әрі білімді қызметкерлер, ыңғайлы навигация, ақпараттың қолжетімділігі, сондай-ақ экспозициялық залдардың тазалығы мен жайлылығы оң тәжірибе қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Осы мақалада Қазақстан Республикасы Президенттік орталығы музейіне келушілердің пікірлері талданып, музейлік тәжірибенің негізгі оң аспектілері анықталған.
Василий Осипович айтқандай: «Тарих – болашаққа жолымызды жарық ететін шам». Қазақстан Республикасы Президенттік орталығы музейі – қазақстандық мемлекеттіліктің қалыптасуын сақтап, паш ететін маңызды мәдени-тарихи орталық. Музейге саяхат азаматтарды елдің тарихи кезеңдерімен таныстырып қана қоймай, терең сезімдерін оятып, білімдерін байытып, рухани дамуына ықпал етеді және ұлттық мақтаныш сезімін нығайтады. Келушілердің пікірлерін талдау арқылы музей кеңістігінің қабылдануы және экспозицияның мықты жақтары анықталады.
Бұл мақала жан-жақты және объективті зерттеуді қамтамасыз ету үшін әртүрлі көздерден жиналған пікірлерді жан-жақты талдауға негізделген. Эмпирикалық база ретінде мұражайға келушілер арасында әлеуметтік сауалнама деректері, электрондық пікір кітабынан алынған жазбалар, сондай-ақ 2ГИС және Яндекс цифрлық платформаларында орналастырылған пікірлер пайдаланылды. Жиналған пікірлер негізінде музейді қабылдауда бірнеше негізгі үрдістерді бөліп көрсетуге болады:
- Визуалды және эстетикалық құрамдас бөлігі – көптеген келушілер музейдің безендірілу әсемдігін, оның ел тарихы мен мәдениетін әсерлі жеткізуін атап өтеді: «Тамаша орталық! Экспозиция материалдары өте кәсіби, ойластырылған түрде іріктеліп, орналастырылған. Көптеген инновациялық шешімдер бар. Екі сағаттан астам уақыт бойы қызығушылығымызды жоғалтпадық. Өте лайықты орталық!», «Ұнады, тарихы терең, ұлттық музыкалық аспаптар, әртүрлі елдердің сыйлықтары бар, Екатеринбургтегі Ельцин орталығына ұқсайды. Гид керемет болды», «Музей еліміздің тарихы мен мәдениетін өте әсерлі әрі әдемі жеткізеді», «Өте әдемі музей», «Бұл ең әдемі және қызықты музей», «Бұл жер ерекше керемет, гидтерге үлкен рақмет, бәрі тамаша, нағыз ертегі секілді! Көп нәрсе білдім және үйрендім. Сіздерге жасаған еңбектеріңіз үшін алғыс айтамын», «Қандай заманауи және жоғары деңгейде жабдықталған Президенттік орталық! Ұйымдастыру мен орталық қызметкерлерінің жұмысына таңғалдым», «Бүгін музейге ақыры келдік-ау, бір рет көрген жүз рет естігеннен артық дейді ғой, біз бұл музейден ерекше әсер алдық. Барлығы қандай сауатты, ретімен ұсынылған, президентке тарту етілген сыйлықтар қандай керемет, әр экспонат туралы ақпарат бар».
- Эмоционалдық әсер мен ұлттық мақтаныш сезімі – экспозиция қонақтарды шабыттандырып, патриоттық сезімдерін нығайтады: «Біз тарихи тұрғыдан негізделген дизайны бар, эстетикалық тұрғыдан әдемі безендірілген, фактілерге бай материалға таңғалдық. Барша ұйымдарға, еліміздің азаматтарына және қонақтарына осы музейге келіп, қазақ халқының мемлекеттілігінің қалыптасу тарихымен танысуды ұсынамыз. Бұл туралы Батыс елдері мен түркі мемлекеттерінің музейлері мен мұрағаттарында сақталған ежелгі ғалымдардың зерттеу нәтижелерінен (қазақтар анық белгіленген карталары және т.б.) көруге болады. Кеңестік биліктің алғашқы жылдары мен қазақ халқының әртүрлі кезеңдердегі азаттық күресіне арналған экспозициялар өте қызықты. Өнертанушылар, тарихшылар, археологтар өздерінің бай материалдарын ұсынса, заманауи технология мамандары олардың барлығын дәл, сауатты, әдемі және эмоционалды әсер ететін, барлық жастағы көрермендерге қолжетімді материал ретінде көрсете білді. Бізді Президенттік орталық қызметкерлері жылы жүзбен қарсы алды, оларға алғысымызды білдіреміз. Ресепшннен бастап барлық қызмет туралы нақты, егжей-тегжейлі ақпарат алдық», «Музейді аралағаннан кейін елімізге деген мақтаныш сезімі пайда болды. Рақмет», «Тамаша музей. Шабыттандырып, Отанға деген мақтаныш сезімін оятады», «Барлығы «Қолжетімді орта» бағдарламасына сәйкес келеді. Мекеме қызметкерлері сыпайы, қонақжай. Баршаңызға ұсынамын», «Музей қызметкерлеріне алғыс білдіремін! Тарихқа бай – тарих қоймасы!», «Музей өте ұнады. Бұл – мәдениетіміз сақталған қасиетті орын. Ұмытылмас әсер қалдырды», «Өте қызықты орталық, балаларға Қазақ елінің қалыптасуы туралы негізгі ақпаратты көрсетуге өте ыңғайлы. Қолмен ұстап, қолданып көруге болатын экспонаттар да қызықты. Іші өте таза, тып-тыныш, орталық қызметкерлері өте сыпайы, бәрімізге ұнады», «Керемет музей! Өте қызықты экспонаттар бар, олармен өзара әрекеттесуге болады. Қазақстанның қазіргі тарихымен танысу үшін таптырмас орын!», «Керемет әсер қалдырды! Спойлер жасағым келмейді, бірақ кейбір залдар мен экспозициялар эмоциямды шарықтау шегіне жеткізіп, көзге жас алдырды. Бұл орталық маған қатты ұнайды».
- Білім беру құндылығы мен ақпараттық қанықтылығы – келушілер музейдің танымдық маңыздылығын жоғары бағалайды: «Президенттік орталық – бұл президенттік билік тарихына қатысты экспонаттар, құжаттар мен фотосуреттер ұсынылған бірегей орын. Келушілер әртүрлі президенттердің қызметі арқылы ел тарихына үңіліп, әр кезеңдегі негізгі оқиғалар мен шешімдер туралы біле алады. Бұл орталық білімнің қайнар көзі ғана емес, сондай-ақ саяси процестерді талқылау және талдау алаңы ретінде де қызмет етеді», «Көптеген пайдалы ақпарат бар», «Музей Қазақстанның тарихы мен қазіргі заманынан маңызды әрі қызықты материалдарды жинақтаған. Өте әсерлі», «Керемет музей үшін үлкен рақмет! Қазақстан тарихын, тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуын бейнелейтін экспонаттардан әсер алдық», «Өте мазмұнды және танымдық. Гид Гүлім ағылшын тілінде тамаша сөйлейді. Біздің Қытайдан келген қонақтар үшін бәрін керемет ұйымдастырды», «Бұл орталық – Қазақстан Республикасының қалыптасуы туралы ең үздік музейлердің бірі. Экспонаттарды тамашалау үшін сағаттап жүруге болады. Өте танымдық. Экскурсия жетекшілері бәрін егжей-тегжейлі айтып береді. Сонымен қатар, үнемі қазақстандық суретшілердің әртүрлі көрмелері өткізіліп тұрады».
Келушілердің ерекше назарын негізгі тарихи сәттерге арналған залдар аударды: «8-зал (Уақытша көрмелер залы) мен 9-зал (Тәуелсіздік генерациясы) өте ұнады», «Дипломатиялық сыйлықтар залы ерекше әсер қалдырды. Болашақта осындай орталықтар көбейеді деп үміттенемін», «Қазақстандағы биліктің бастауларына арналған 2-зал ұнады және ерекше әсер қалдырды: Алаш мұрасы, Шаяхметов пен Қонаев туралы мәліметтер», «Музей өте жағымды әсер қалдырды! Отбасымызбен, балаларымызбен бірге бардық. Экспонаттар егжей-тегжейлі безендірілген. Әсіресе, Астананың қалыптасуына арналған зал мен сыйлықтар залы қызықты болды, елордамыздың тарихын білу өте танымдық сипатта болды, ал балалар спорт залына ерекше қуанды. Музей қызметкерлеріне ерекше алғыс айтқымыз келеді – олар өте сыпайы және қонақжай. Барлық сұрақтарға қуана жауап беріп, қызықты фактілер айтып берді».
Музейдің тұрақты экспозицияларымен қатар, мемлекеттік маңызды оқиғалар мен мерекелерге арналған уақытша тақырыптық көрмелер де жоғары бағаланады. Көркемөнер мен шығармашылық иелерінің экспозициялары ерекше орын алады. Олардың туындылары кеңістікті шабыт пен эстетикамен байытып, келушілерге ұмытылмас әсер қалдырады: «Керемет арт-алаң, біз өз көрмеміздің ашылуынан ерекше әсер алдық. Жүргізушілер кәсіби мамандар, гидтер бізге өте қызықты экскурсия өткізді!» Мұндай көрмелер негізгі экспозицияны толықтырып қана қоймай, ерекше атмосфера қалыптастырып, келушілерге тарихи сәттерді терең сезінуге, мәдени мұрамен байланысты нығайтуға және туған елінің тарихымен өзара байланысын сезінуге мүмкіндік береді.
Музейге келушілер мен қонақтар әрдайым қызметкерлердің жоғары деңгейдегі жұмысын атап өтеді. Музей гидтері өздерінің кәсібилігі мен терең білімі үшін жоғары баға алады: «Гид өз жұмысын тамаша орындайды, барлық экспонаттардың мәнін аша біледі!», «Президенттік музей қызметкерлеріне сәттілік пен бар жақсылықты тілейміз!», «Үлкен әрі әдемі музей, бір рет барған соң, қайта оралғың келеді. Өкінішке орай, уақытым шектеулі болып, жылдам қарап шығуға тура келді. Зал қызметкерлерінің жұмысын ерекше атап өткім келеді, таңертең адам аз болған кезде, әрбірі экспонаттар туралы әңгімелеп беруге тырысты. Өте жағымды әсер қалдырды», «Қызметкерлеріңізге алғыс айтқым келеді, өте сыпайы, сұрақтарға түсінікті жауап берді, бізге бәрі қатты ұнады. Осындай музейіміз бар екенін мақтан тұтамыз».
Жыл басынан бері Президенттік орталықтың мұражайы көптеген жоғары дәрежелі қонақтардың назарын аударды, олар экспозициямен танысып қана қоймай, мекеменің қызметін жоғары бағалап, оның тарихи-мәдени мұраны сақтаудағы маңыздылығын атап өтті. Құрметті келушілер қатарында екіжақты мәдени ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өткен Түркия Республикасының Қазақстан Республикасындағы консулы Еркін Семих Өзтүрік, жұбайы Елена Грошевамен бірге мұражайға келген ЮНИСЕФ-тің Канададағы ізгі ниет елшісі, композитор және продюсер Стив Баракатт; сондай-ақ Корея Республикасының Қазақстан Республикасындағы Елшісінің орынбасары Шин Гю Хо мырза бар.
Осындай маңызды тұлғалардың келуі музей қызметіне деген халықаралық деңгейдегі қызығушылықтың артып келе жатқанын көрсетеді және оның мәдени алмасу мен дипломатиялық өзара іс-қимыл орталығы ретіндегі рөлін айғақтайды.
Бірінші тоқсанның әлеуметтік сауалнамасының нәтижелері көрсеткендей, келушілердің 97,3%-ы музейге келуден толықтай қанағаттанған. Бұл жоғары көрсеткіш музейдің тарихи мұра орталығы ретіндегі маңыздылығын және азаматтардың мәдени бірегейлігін қалыптастырудағы рөлін айқындайды. Қанағаттанушылық деңгейінің жоғарылығы музей тұжырымдамасының, экспозициялық саясатының және қызметкерлер жұмысының табысты екенін көрсетеді.
Қазақстан Республикасы Президенттік орталығы музейі азаматтардың тарихи санасын қалыптастыруда, ұлттық мақтанышты нығайтуда және жас ұрпақты ағартуда маңызды рөл атқарады. Келушілердің пікірлерін талдау олардың музейге деген жоғары қанағаттанушылығын, музей кеңістігінің маңыздылығын және оның эмоционалдық әсерін көрсетеді.
«Өз тарихын білмейтін халықтың болашағы жоқ», – деп Лев Гумилев айтып кеткен екен. Біздің музей тек елдің тарихи мұрасын сақтау мен насихаттаумен ғана шектелмейді, сонымен қатар азаматтық сананы қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Келушілер, әсіресе оқушылар мен жастар, өткенмен танысып қана қоймай, елдегі қазіргі саяси жағдайды тереңірек түсіну мүмкіндігіне ие болады. Бұл олардың сыни ойлауын дамытуға және мемлекеттің болашағына саналы көзқараспен қарауына ықпал етеді. Музейде алынған білім жауапты азаматтар мен патриоттарды тәрбиелеуге негіз болады, олар елдің қазіргі жағдайына жан-жақты баға беріп, оның болашағын қалыптастыруға қабілетті болады.
Д.Б. Абдихаим
Қазақстан Республикасы Президенттік орталығының Экскурсия жұмысы қызметінің жетекші сарапшысы
