Еліміз егемендігін алып, мемлекеттілік негіздерін қалыптастырған тұста елдің бірлігін, татулығы мен тұрақтылығын сақтау үшін 1995 жылы Президент Жарлығымен Қазақстанхалықтары Ассамблеясы құрылды.
Қазақстан халықтары Ассамблеясы – қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты әзірлеуге және іске асыруға ықпал ететін мекеме. Себебі біздің кең-байтақ жеріміз әртүрлі ұлттардың екінші Отанына айналды, тіпті Конституциямыздың өзі «Бiз, ортақ тарихи тағдыр бiрiктiрген Қазақстан халқы…» деген сөздермен басталады.
Қазақстан халқы Ассамблеясы мемлекеттік құрылымдар мен азаматтық институттардың өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру, елдегі тұрақтылықты қамтамасыз ету, бірлігі бекем қоғам үлгісін орнату бағытында ауқымды іс-шараларатқарып келеді. Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 30 жыл толып отыр. Осы маңызды дата қарсаңында Ассамблея аясында елімізге көп жылдардан кейін қайта оралған, қазіргі уақытта Президенттік орталықтың архив қорында сақтаулы құнды қолжазба тарихына тоқталуды жөн көрдім.
2016 жылғы 26 сәуірде Қазақстан халқы Ассамблеясының XXIV сессиясында Назарбаев университетінің қауымдастырылған профессоры Дуйшонкул Шаматов Мемлекет басшысына «Қыз Жібек» жырының қолжазба нұсқасын тапсырған болатын. Бұл құнды жәдігер ғалымның қолына атасы – Қадырбектен, ал атасына оның інісі –Күзебайдан келген.
Күзебай Құранов – Қырғызстан партиясының жауапты қызметкері, 1942 жылдан КОКП мүшесіболған. ҚК-нің 58-бабы бойынша сотталған. 1953 жылдың суық қысында Карлагқа Қырғызстаннан келген тұтқындардың қатарында Күзебай да болды. Кейін ол рақымшылыққа ілігіп, 1955 жылы ақталып шығады.
Күзебайдың босатылатын күні жақындағаншақта Карлагтағы суық күндерді бірге өткізген өзі сияқты жас шамасындағы қазақ досы көп жылдар бойы сақтаған құпиясымен бөліседі. Денсаулығы сыр беріп, төмендеп бара жатқанын сезген ол Күзебайға қазақ фольклорының інжу-маржаны – «Қыз Жібек» жырының қолжазба нұсқасынтапсырып тұрып, қолжазбаны лагерьден көрсетпей алып шығуды, қайткен күнде де еліне жеткізудіөтінген.
Карлагтан босатылғаннан кейін Күзебай ауылына оралады. Сотталғандықтан оған сенім болмай, егістікте жұмыс істеуге мәжбүр болады. Қолжазбаны сенімді жерге тығып қойып, қазақ досынан хабар күтеді.
Арада көп жылдар өтеді. Жасы ұлғайған сайын жағдайы да әлсірей түседі. 1995 жылы Күзебай қатты ауырып, ағасы Қадырбекті шақыртады. Оғанқолжазба тарихын айтып, қазақ досының аманатын орындауды және оны еліне жеткізуін сұрады. Осылайша қолжазба Назарбаев университетінің қауымдастырылған профессоры Дуйшонкул Шаматовтың қолына атасы Қадырбек арқылытүседі.
Профессор Дуйшонкул Шаматов Қазақстан халқы Ассамблеясының XXIV сессиясында құндымұраны табыстап тұрып: «Менің міндетім – атамның аманатын, сіздерге және қазақ халқына «Мәңгілік Ел» ұлы мұрасының бір бөлігін табыстау. Атамыз Қадырбек ата маған сарғайған қолжазбаны тапсырды. 1954 жылы оның ағасы Кузебай Куранов бұл қолжазбаны өзі сияқты Карлаг тұтқынынан алды» – деген болатын. Бұл қолжазбаның авторы белгісіз, бірақ ол «Қыз Жібек» поэмасының бірегей нұсқаларының бірі болса керек. Болашақта бұл қолжазбаны ғалымдар мен ізденушілер жан-жақты зерттейтін болса, көптеген ғылыми жарияланымдардың қайнар көзі бола алады.
Қазіргі таңда Қазақстан халқы Ассамблеясыконсультативтік-кеңесші органнан, еліміздің өзекті мәселелерін мемлекеттік деңгейде шешуге атсалысатын, елімізде тұратын барлық этностардың өзара тең құқықтарын қамтамасыз ететін Парламентте өкілдігі бар жалпыхалықтық институтқа айналды. Қазақстанның көпұлтты мемлекет болуы бәсекелік күрестегі артықшылығы болды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқы Ассамблеясының ХХХІІІ сессиясында сөйлеген сөзінде: «Достық үйлері жалпыұлттық ықпалдастық үшін қажетті орталыққа әрі барлық аймақта Ассамблеяның ауқымды бастамаларын жүзеге асыратын сенімді орынға айналды. Олар әлеуметтік маңызы бар жүзден астам жобаны іске асыруға ұйтқы болды. Алайда Достық үйінің қызметін жетілдіріп, күшейте түсу мәселесін ойластырған жөн. Олар қоғамдық кездесулер мен талқылаулар өтетін және тың бастамалар мен идеялар туындайтын комьюнити-орталыққа айналуға тиіс» – деп Ассамблеяның қаншалықтың маңызды ұйым екендігін атап көрсеткен болатын. Бүгінде келісім, тұрақтылық, халықтар достығы, түрлі этникалық топтар, діни конфессиялар арасындағы өзара құрмет мемлекетіміздің және дамуымыздың басты тетіктерінің бірі болып отыр.
Қырғыз этномәдени бірлестігінің жәрдемдесуімен елімізге оралған «Қыз Жібек» жырының қолжазба нұсқасы Президенттік орталықтың архив қорында сақтаулы тұр.
Архив жұмысы қызметінің
жетекші сарапшысы
Жүнісова Арайлым Қалелқызы
